ÇFARË ËSHTË RAPORTI I ARTË NË ART? Premtimi i harmonisë! Leonardo da Vinci, mbreti i raportit të artë në art!

Premtimi i
harmonisë!

Leonardo da Vinci, mbreti i raportit të artë në art!

Nga REVISTA ARTPSER

Raporti i artë – i quajtur gjithashtu proporcioni hyjnor –
është një formulë e vërtetë magjike e cila ka joshur sytë për shekuj. Për
piktorët, arkitektët, skulptorët apo poetët, raporti i artë në art ushtron një
fuqi magjepsëse. Rregullat e saj janë të shumta dhe shfaqen në disa formula, si
sekuneca Fibonaçi, spiralja dhe drejtkëndëshi i artë. Por si shprehet saktësisht
në art raporti i artë?

Raporti i artë në art: premtimi i harmonisë

Shpesh estetika, proporcionet harmonioze dhe e bukura janë
konfuzuar nëpër historinë e artit. Raporti i artë, gjithashtu i përkufizuar nga
gërma φ (fi), është shembulli më tregues. Kjo formulë matematikore konsiderohet
nga disa si një rregull universal i së bukurës. Me një proporcion të barabartë
me x²=x+1, raporti i artë në art krijon një marrëdhënie të ekuilibruar që syri
i mëndjes e dashuron. Më saktësisht, ai ka ta bëjë me arritjen e një raporti të
saktë ndërmjet pjesëve të ndryshme të një vepre, një imazhi, apo një objekti. Vlera
e këtij numri është 1.61803398874989482045. A ju duket e gjitha kjo paksa e
pakuptueshme? Ekziston një teknikë e thjeshtë për arritjen e drejtkëndëshit të
artë! Vizatoni një vizë dhe shumëzoni madhësinë e anës së saj me 1.618. Kjo do
t’ju japë gjerësinë e duhur (përpjekja e parë) dhe gjatësinë e lidhur me të (rezultat i
shumëfishimit). Drejtkëndëshi i artë është një figurë gjeometrike e jashtëzakonshme,
dhe mund të riprodhohet në pafundësi. Kështu, çdo vepër artistike mund të
prezantojë një ‘a mise en abyme’ (në historinë e artit perëndimor,
mise en abyme është një teknikë formale e vendosjes së një kopje të një imazhi
brenda vetes, shpesh në një mënyrë që sugjeron një sekuencë të përsëritur
pafundësisht. Në teorinë e filmit dhe teorinë letrare, ajo i referohet teknikës
së futjes së një historie brenda një historie.) të drejtkëndëshit të artë. Ka
edhe një hile tjetër për arrtiejn e raportit të artë. Nëse shtoni dy vizat më të
shkurtra të një vepre, ato duhet të jenë të së njëjtës madhësi si viza e tretë.
Viza e tretë do të tregojë më pas proporcionet e raporit të artë.

Raprti i artë dhe syri njerëzor: një marrëdhënie dashurie
afatgjatë

Ne e kemi të vështirë ta dimë me saktësi se kur është
shfaqur raporti i artë. Disa piramida, dhe në veçanti ato të Keopsit, të cilat
duhet të jenë ndërtuar veçanërisht duke përdorur proporcionin e llogaritur nga
rapori i artë. Megjithatë, ne nuk kemi një konfirmim të shkruar që të datojë
nga kjo periudhë. Ashtu si Panteoni, ku ne gjejmë raportin e artë i cili
shfaqet disa herë. E njëjta gjë vlen për skulpturat klasike greke të antikitetit,
proporcionet e të cilave tregojnë një përsëritje të raportit të artë. Megjithatë,
dihet se raporti i artë është zbuluar zyrtarisht nga Euklidi rreth vitit 300
para Krishtit. Në vitet 1200, Leonardo Fibonacci zbuloi sekuencën Fibonaçi, ndërsa
Kampanusi tregoi irracionalitetin e raportit të artë të Euklidit.

Raporti i artë në art: disa shembuj të famshëm

Leonardo da Vinci, mbreti i raportit të artë në art

Leonardo da Vinci është artisti i cili ishte më shumë i
flaktë në dashurinë e tij për raportin e artë. Shkencëtar, shpikës, skulptor,
muzikant, filozof, dhe piktor, Leonardo da Vinci ishte ai që prezantoi
matematikën në art. Kjo ndodhi duke krijuar Njeriun Vitruvian që materalizon
magjepsjen e tij për raportin e artë në art. Kjo vepër është një odë për
porporcionet e trupit të njeriut, të cilën da Vinci mendonte se ishte i përsosur.
Më vonë, ai pikturoi Mona Lisa-n, një nga pikturat më të famshme në botë. Nuk është
për t’u çuditur, që raporti i artë gjendet në fytyrën e madonës.

Dalí

Në vitin 1955, Dalí
pikturoi “Kungatën e Darkës së Fundit”. Kjo vepër madhështore përmban raportin
e artë në dy mënyra. Proporcionet e pikturës i korrespondojnë direkt raportit të
artë. Ajo paraqet gjithashtu një dodekahedron (një formë tredimensionale e cila
ka dymbëdhjetë plane fytyrash, në veçanti një figurë të rregullt solide me dymbëdhjetë
fytyra pentagolane të barabarta), e cila dominon në mënyrë harmonioze sfondin e
skenës.

Le Corbusier

Artitekti i famshëm brutalist, Le Corbusier, e bëri
raporin e artë rregullin bazë për ndërtimet e tij. Kjo ishte më e dukshme në
rastin e kompleksit të mirënjohur të strehimit, Cité radieuse, në Marsejë,
Francë. Për më tepër, Le Corbusier e përdori raportin e artë për të zhvilluar Modulor-in,
një raport proporcionesh. Ky sistem u përdor për të ndërtuar më shumë godina
harmonioze dhe për të bërë këtë edhe më shpejt.

Raporti i artë: një ekuilibër natyral?

Që prej fillimit të kohëve, shumë
artistë e kanë përdorur raportin e artë për të krijuar vepra harmonizoe siç
janë vëzhguar në natyrë. Kjo mund të gjendet, për shembull, tek boçet e
pishave, tek pemët e dardhave, apo lakrën romaneske. Dhe a nuk është qëllimi
përfundimtar i artit, të rivlerësojë, apo glorifikojë, bukurinë dhe ekuilibrin
natyror të gjërave?

(Imazhi 1: Leonard de Vinci, Njeriu Vitruvian, 1490)

(Imazhi 2: Spiralja dhe drejtkëndëshi i artë)

(Imazhi 3: Panteoni, ndërmjet viteve 447 dhe 432 para
Krishtit, Athinë)

(Imazhi 4: Leonard de Vinci, Mona Lisa, ndërmjet viteve
1503 dhe 1507)

(Imazhi 5: Dali, Kungata e Darkës së Fundit, 1955)

(Imazhi 6: Le
Corbusier, the cité radieuse, 1952)